Η Μυθολογία της Ελευσίνας

Η λατρεία δύο μεγάλων θεοτήτων του ελληνικού Πανθέου, της Δήμητρας και της Περσεφόνης, συνδέθηκε άμεσα, από την προϊστορική εποχή, με την Ελευσίνα, την ιερή πόλη της Αττικής, ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά κέντρα της Ελλάδας, που διατήρησε την ιερότητά του επί δύο χιλιετίες και διέδωσε τη λατρεία των Ελευσίνιων θεών στον αρχαίο κόσμο. Το παλαιότερο γραπτό κείμενο που αναφέρεται στην αρχέγονη λατρεία της Δήμητρας είναι ο Ομηρικός Ύμνος (β' μισό 7ου π.Χ.αι.)4, που διηγείται τα πάθη και τις πράξεις της θεάς, σύμφωνα με την τοπική παράδοση της Ελευσίνας: Ο Άδης, με την συγκατάθεση του Δία, άρπαξε τη θυγατέρα της Δήμητρας Περσεφόνη, όταν εκείνη έπαιζε με τις Ωκεανίδες σ' ένα ολάνθιστο λιβάδι. Επειδή ούτε θνητός ούτε αθάνατος άκουσε τη φωνή της, η Δήμητρα, συνοδευόμενη απο την Εκάτη, πήγε στον Ήλιο και τον παρακάλεσε, σαν επόπτη της γης, να την πληροφορήσει για την τύχη της κόρης της. Ο Ήλιος ομολόγησε την αλήθεια και η θεά οργίσθηκε τόσο πολύ με τον Δία, τον πατέρα των θεών, που δεν επέστρεψε στον Όλυμπο. Αφού μεταμορφώθηκε σε ηλικιωμένη γυναίκα, περιπλανήθηκε σε πόλεις και αγρούς, άγνωστη ανάμεσα στους ανθρώπους. Τότε έφθασε στην Ελευσίνα και κάθισε στο "Παρθένιο φρέαρ", "όθεν ύδρεύοντο πολίται έν σκιή", το γνωστό σαν Καλλίχορο φρέαρ. Εκεί την συνάντησαν οι τέσσερις κόρες του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού, που την ρώτησαν από που είχε έλθει και γιατί δεν αναζητούσε φιλοξενία στην πόλη. Η θεά, αποκρύπτοντας την ταυτότητα της, αποκρίθηκε πως καταγόταν από την Κρήτη, πως είχε αιχμαλωτισθεί από ληστές, πως είχε δραπετεύσει από τον Θορικό και παρακάλεσε να υπηρετήσει, όπως αρμόζει σε γυναίκα της ηλικίας της, σ' ένα σπίτι της Ελευσίνας και να μεγαλώσει ένα παιδί, αν κάποιος της το εμπιστευόταν.  

Πρωτοελλαδική - Μεσοελλαδική - Υστεροελλαδική Εποχή . ( πριν από το 2000 - 1100 π.Χ. )

- Τα λίγα πρωτοελλαδικά όστρακα καθώς και η κωνική φιάλη του Μουσείου , ανάγονται σε χρόνους προγενέστερους του 2000 π.Χ. και αποδεικνύουν ότι ο λόφος της Ελευσίνας κατοικείται από τότε.
- Ο μεσοελλαδικός πολιτισμός της Ελευσίνας μοιάζει με τον σύγχρονο πολιτισμό του Ορχομενού, της Ασίνης , του Κοράκου , του Λιανοκλαδίου και αναπτύχθηκε από τις ίδιες φυλές .
- Μετά από φωτιά που κατάστρεψε τον τελευταίο συνοικισμό της Μεσοελλαδικής περιόδου, ιδρύθηκε ο πρώτος υστεροελλαδικός συνοικισμός στη νότια πλαγιά και στην κορυφή του λόφου . Στο τέλος της Υστεροελλαδικής εποχής ο συνοικισμός εξαπλώνεται σε όλη την έκταση της βορειοανατολικής πλευράς του λόφου.
- Ο Κελεός και ο Εύμολπος που ίδρυσαν τη λατρεία της θεάς Δήμητρας , είναι σύγχρονοι του Ερεχθέως ( δεύτερο μισό του 15ου π.Χ. αιώνα ).

Πρωτογεωμετρική - Γεωμετρική περίοδος ( 1100 - 7ος π.Χ. αιώνας )

Κατά την Πρωτογεωμετική περίοδο ( 1100 - 9ο αιώνα π.Χ. ) παρά την καταστροφή του οικισμού, δεν ερημώνεται τελείως. Η λατρεία της Δήμητρας διατηρείται ανέπαφη. -Κατά τη Γεωμετρική ( 8ος - 7ος αιώνας π.Χ. ) κατοικείται κανονικά και η λατρεία της θεάς εξακολουθεί να τελείται στο ιερό της . Ο 8ος αιώνας π.Χ. έχει ιδιαίτερη σημασία , γιατί καθιερώνεται επίσημα η λατρεία της Δήμητρας και ο Πανελλήνιος χαρακτήρας των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Το Μυκηναϊκό μέγαρο αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στη θεά , ενώ η οικογένεια των Ευμολπιδών ( ιερέων της θεάς ) εγκαθίσταται σε κτίσματα 100 μέτρα Νότια από το χώρο της "Ιεράς Οικίας".

Αρχαϊκή Εποχή ( 700 - 500 π.Χ. )

- Στους χρόνους του Σόλωνα η Ελευσίνα έχει ήδη καταληφθεί από τους Αθηναίους και ακολουθεί πλέον την τύχη της πόλης των Αθηνών .
- Η "Ιερά Οικία" είχε καταστραφεί από τον 7ο π.Χ. αιώνα , αλλά η λατρεία της θεάς συνεχίζεται.
- Ίσως να επανέκτησε την ελευθερία της περίπου το 632 π.Χ., όταν ο Κύλων προσπάθησε να επιβάλλει τυραννία .
- Στους χρόνους του Σόλωνα η Ελευσίνα έχει καταληφθεί από τους Αθηναίους .
- Κατά την περίοδο του Πεισίστρατου οι Αθηναίοι παγίωσαν την κυριαρχία τους, επέκτειναν τα όρια του τείχους, διαμόρφωσαν το τελεστήριο, ενώ τα Μυστήρια καθιερώθηκαν σαν επίσημη Αθηναϊκή εορτή.  

ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Εποχή του Κίμωνα και του Περικλή ( 480 - 404 π.Χ. )

- Ο θρίαμβος της ναυμαχίας της Σαλαμίνας , βρήκε την Ελευσίνα σε ερείπια . Οι Πέρσες έκαψαν, γκρέμισαν, κατάστρεψαν τα ιερά των θεών και τα σπίτια των κατοίκων. - Ο Κίμων ήταν πιθανότατα το πρόσωπο που διέθεσε χρήματα για την ανοικοδόμηση του ιερού, μεταξύ του 479 π.Χ. και του 461 που εξοστρακίστηκε. - Η συμβολή του Περικλή στο μεγαλείο της Ελευσίνας ήταν ανάλογη με την οικοδομική δραστηριότητα στην Ακρόπολη των Αθηνών. - Ο Ικτίνος ο αρχιτέκτονας του Παρθενώνα ανέλαβε τα σχέδια του ιερού της Δήμητρας . Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου και οι πόλεμοι των Διαδόχων χαρακτηρίζουν το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα και την αρχή της λεγόμενης Ελληνιστικής Περιόδου. Μακεδονικές φρουρές έχουν εγκατασταθεί στην Ελευσίνα . Στις αρχές του 3ου αιώνα χτίστηκε οχυρωματικό τείχος , ένα μέρος του οποίου σώζεται στο βόρειο άκρο του λόφου. Στα ίδια χρόνια ανήκει και το φρούριο στην κορυφή του δυτικού λόφου. Πάνω στα θεμέλιά του υψώθηκε ο φράγκικος πύργος, χαρακτηριστικό σημάδι της Ελευσίνας, ως τα τελευταία χρόνια .   ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ( 146 π.Χ - 395 μ.Χ. ) - Η λατρεία της Δήμητρας ξαπλώνεται και στους Ρωμαίους πολίτες . Το ιερό της Δήμητρας και της Κόρης περιβλήθηκε με την αίγλη αγιασμένου τόπου, μοναδικού στον κόσμο. - Το κυριότερο γεγονός κατά την εποχή αυτή είναι η μερική καταστροφή του ιερού , το 170 μ.Χ. από τις ορδές των βαρβάρων Κοστοβώκων, που κατοικούσαν στα βόρεια της Δακίας . - Το 124 μ.Χ. μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια ο Αδριανός . Εκείνη την εποχή τοποθετείται και η κατασκευή της γέφυρας στον Ελευσινιακό Κηφισό . Σημαντικό έργο του ίδιου Ρωμαίου αυτοκράτορα είναι η κατασκευή του Αδριάνειου Υδραγωγείου, που ξεκινούσε από τις πηγές της Φυλής και κατέληγε στο Ιερό της Δήμητρας . - Το Ιερό ακολούθησε τις τύχες της Αθήνας μέχρι την καταστροφή που έφεραν οι ορδές του Αλάριχου το 395 μ.Χ. - Οι μύστες και μετά τον ερχομό του Χριστιανισμού , αποσύρθηκαν οριστικά στις πύλες του Άδη, χωρίς την ελπίδα να επανέλθουν με την Κόρη και πάλι στη Γη .